Arkadaşlar merhaba,
Şu ara en popüler zaman öldürme aracı olarak telefonları kullanıyoruz. Telefonla iletişim haricinde geçirdiğim zamandan pişmanlık çeksem de artık hayatımızda bir zorunluluk haline gelmek üzere. Yalnız ben değil insanların %60 dan fazlası sabah kalkınca ilk yaptığı iş telefonu eline almak oluyor. Korana(Covid-19) sebebi ile birlikte telefonla geçirilen zaman artsa da etkili kullanmayı bilmekte fayda var.
Bu yazımda; donanımdan yazılımdan ziyade bizimle direk etkileşimde giren, telefon seçerken en önemli kriterinden ve tamiri de bir hayli tuzlu olan telefon ekranlarındaki teknoloji farklarından bahsedeceğim.
Temelde ekranlarda kullanılan 2 tür teknolojiyi anlatacağım . Bunların ilki OLed panel diğeri ise LCD panel. Tabi bunların temel varyantları var. LCD paneller IPS, TFT, ve Retina olarak adlandırılabiliyor. OLed paneller ise Amoled, Süper Amoled, Amoled Plus vs. şekilde adlandırılabiliyor. Ancak pazarlama aracı olarak ürünleri daha unique kılmak adına adları değişse de kullanılan 2 temel panelden bahsediyoruz.
İlk olarak Oled panelleri bir tanıyalım sonrasında LCD panellereden bahsedelim artı ve eksilerine değinelim en sonda farkları açıklayalım. Detaylarla sizleri boğmak istemiyorum basit bir şekilde açıklayacağım.
Oled Paneller(Amoled (Active-Matrix Organic Light-Emitting Diode)):
Yaygın olarak duyduğumuz Amoled paneller bu teknolojiden gelmektedir. Açılımı Aktif matrisli organik ışık yayan diyot anlamına gelmekte. Neden isimler farklı çünkü pazarlama ve üründe yapılan geliştirmeler. Mesela, Süper Amoled ekranlarda daha parlak ve küçük diyotlar kullanılıyor. Quad Amoledler daha yüksek çözünürlüğü destekliyor. Bu panelin telefonlarda en büyük üreticisi Samsung ve televizyonlarda ise LG'dir. Oled panelleri açıklamasını basitleştirirsek sıra sıra dizilmiş RGB led lerin senkronizasyonlu halinde çalışması diyebiliriz. Tabi o kadar küçük ve sık şekilde diziliyorlar ki diyotları fark etmek baya zor oluyor. Tabi ki klasik diyotlardan daha tepkisel ve hızlı renk geçişlerine sahip. Mesela tribünlerde ve çok büyük reklam panolarında kullanılan ekranlar bu teknoloji mantığını kullanır.Yakınlaşırsanız gerçekten parlak ve kaliteli büyük RGB diyotları(Led) görebilirsiniz. Zamanlama ile açıp kapanarak renk değiştirerek görüntüyü meydana getirirler.

LCD Paneller (Likit Kristal Ekran):
Televizyonların %90 dan fazlası bu teknolojiyi kullanır.Yaygın olarak duyduğumuz isim IPS paneldir. Ama bu panellerde LCD teknolojisini kullanır. Farkı ne daha doğru renk yönetimi. Basitleştirirsek, eski fotoğraf filmleri vardı. Onları fotoğrafçıdan bastırırdık. Arkadan ışık geldiğinde resim karşı tarafa yansırdı . Hatta sinemalardaki filmlerini ise aynı anda yüzlercesi sıra halinde ışık önünde geçerek oluşturur. Bu bir LCD panelin mantığıdır.
Küçükken bu oyuncağı bilemeyen yoktur. Aslında buda basit bir LCD panel

Nasıl mı? LCD panellerde arkada yekpare bir ışık filmi vardır ve sürekli yanar. LCD ekran, iki cam plakanın içinde Sıvı Kristal moleküllere sahiptir. Bu kristaller iki elektrot seti ile bir elektrik alana maruz kaldıklarında renk değiştirirler. (Bu yerden sonra renk filmi olarak adlandırılmıştır.) Ön tarafındaki filmler ise renk değiştirerek görüntüyü meydana getirir. Şu kırmızı oyuncağı ele alalım. Küçükken hayranlıkla incelerdik aciiiyip bir şeydi. Siyah düğmeye bastıkça görseller değişirdi. O kadar büyük parlak ve net görüntü alırdık ki hayran hayran dakikalarca incelemekten alıkoyamazdık kendimizi. Kendileri VR teknolojisinin babası sayılır. Mantık nasıl? Alttaki yuvarlakta resimlerin olduğu şeffaf filmleri vardı. Öndeki 2 delikten giren ışık(Güneş, Ampul) bu filmlerden geçerek renklenir sonrada o büyüleyici görseller meydana gelir. LCD panelde ise güneş yerine yekpare bir ışık, alttaki yuvarlak yerine sefaf görüntünün oluşturulduğu sıvı kristal moleküller. Umarım anlatabilmişimdir. Arkadaki ışık kaynağından gelen beyaz ışık bu cam sayesinde renklenerek görüntüyü oluşturur.
Oled ve LCD panelin farkları nedir?
En temel fark Amoled panellerdeki diyot ampullerin kendine has bir ışık kaynağının olması, tek başlarına ayrı ayrı ışık yayabiliyor olması, gerekmediğinde ise bu diyotların kapatılabilmesi sadece gerekli yerlerdeki diyotların yanması. Yani ekranın bir kısmı açık tutabilirken diğer bir kısmını tamamen kapalı tutabiliyoruz. (Bkz. Always on Display). LCD panellerinde ise arka planda sürekli yanan yekpare bir ışık kaynağının olması ve bu ışık ya (açık ekran tamamen açık) ya ekran tamamen kapalı olacak çıkış yolu yok.
13 ayrı başlık altında farkları inceleyelim:
1-) Maliyetleri:
Amoled paneller LCD'ye nazaran çok daha genç bir teknoloji. Bu sebeple panelin içindeki diyotların üretimi senkronizasyonu LCD ye nazaran çok daha maliyetli. Yani düşünün 4 sene öncesine kadar telefonlarının hepsinde Amoled panel kullanacağını söyleyen Samsung, Çinli telefon devlerinin bu oyunda bende varım demesiyle ve Samsung'a nazaran çok daha yüksek fiyat performans oranını sunmasıyla bir anda ilgi odağı oldular. Şöyle ki ilk aldığım çinli telefon Xiaomi Note 4x idi. Onunla donanım olarak aynı özelliklere sahip Samsung telefonun fiyatı Xiaomi'den 700 - 800 TL daha yüksekti. Bu sebeple Samsung'un satışları düşmeye başlar. Daha bütçe dostu telefon çıkarma kararı alan şirket Fiyat performans telefon modellerinde maliyeti kısmak için TFT panele geçer.
LCD paneller daha uygun fiyatlıdır. Daha ucuzdur. Daha çok kullanılır. Nasıl mı anlayabiliriz LCD panelli güncel Xiaomi telefonlarının orjinal ekranlarını 200-300 tl ye bulabilirken. Daha geçen ay değiştirdiğimiz ablamın orjinal Samsung Note 4 Amoled ekranını 400 tl'ye anlaştık. Ha bu Amoledlerin yan sanayisi var mı var. Fiyatları 200-250 arasi. Ama o ekranlarda entegrelerle LCD'lerden devşirme. :-D. Yan sanayi Amoled ekranlarin değişim sonrası daha çok bozulmaya yatkın olmasının sebebi bu entegrelerdir. Çünkü orijinal ekranda bu entegreler olmadığı için kasadada yeri yoktur. Yani yerleşimi planlanılmamıştır. O entegreler farketmesekte ekranda hafif bir gömbelik yapar. Düşüncede o gömbelik baskı oluşturur ve panele hasar verir
2-) Kalınlık:
Arkadaşlar LCD paneller bariz Amoled panellerden daha kalındır. Çünkü bu LCD paneller daha çok katmana sahiptir. En altta beyaz ışık onun üstünde renklerin oluştuğu film onun üstünde koruyucu cam. Ama amoled paneller sadece ışık yayan diyotlara sahip. Bu diyot ampullerin kendilerine has ışık kayanağı vardır. Her led kendi kendine ışık ve renk üretme kabiliyetine sahipken LCD ler için her ikiside(Işık ve renk) farklı farklı ekran katmanlarında üretilir. Amoled paneller sadece diyot ampuller ve koruyucu cama sahip.
3-) Dokunmatik hassasiyetler:
Dokunmatik hassasiyet bölümü biraz göreli bir kavram. Ama yapılan araştırmalar Amoled panellerin daha yüksek bir hassasiyete ve daha düşük tepki süresine sahip olduğunu doğruluyor. Ama bu bütün markalarda aynı değil tabi ki. Normal bir kullanıcı inanın farkına bile varmayacaktır. Çok çok çok önemsiz küçük bir hız farkı. Ben S4 miniden Xiaomi Note 4x e geçerken birkaç dk hissetmiştim mesela. Sonra hemen alıştım. Bence suç LCD panelin daha kalın olması yani dokunmatiğin algılanıp görüntü yongasının işlenmesi panelin tepki vermesi ve renk yönetim filminin uygun konuma geçmesi bir tık daha fazla zaman alıyor. Amoled panelde dokunmatiğin algılanıp görüntü işlem biriminden direk uygun diyotlara giderek gerekli diyotun kapatılması yada renk değiştirilmesi sağlanmaktadır.
4-) Siyahlar
Amoled paneller ekranda kullanılmayan bölümdeki diyot Ledlerini kapatabilme özelliğine sahiptir. Yani ekranda siyah bir kısım varsa oradaki LED kapatılır ve orada artık ışık artık üretilmediği için simsiyah bir görüntü elde edilir. Yanı LCD panele nazaran daha siyah bir görüntü elde edilir ve daha az enerji tüketilir. LCD panelde ise arkada sürekli yanan beyaz bir ışık kaynağı vardır. Durdurulamaz her yer yanar siyah renk ise o renk üretim filminin kendini mat hale getirmesi ile elde edilir bu sebeple aksam simsiyah bir ekran açtığımızda o siyahın aslında gri olduğunu anlarız. Gündüzleri ise bu fark anlaşılmaz bile. Ancak son zamanlarda yapılan geliştirmeler ile bu fark git gide azalmıştır.
5-)Beyazlar:
Arkadaşlar beyaz konusunda LCD(IPS) paneller Amoled'e nazaran daha gerçekçidir. Tam anlamıyla bembeyazdır. Çünkü renk üretim filmi artık kendini şefaflaştırmıştır ve arkadaki beyaz ışık direk ekrana gelmektedir. Amoled panelin beyaz rengi elde etmesi için diyot ampüldeki bütün RGB renklerini yakması gerekir. Sizde bilirsinizki beyaz renk doğadaki her rengi barındırır ve renk karışımından meydana gelir. Bu durum da Amoled panellerin beyaz alanlarda LCD panele nazaran çok daha fazla güç tüketmesi anlamına gelir. Amoled paneller LCD'ye nazaran daha mavi yada daha sarı bir beyaz elde ederler. Git gide de beyaz kalitesinden uzaklaşırlar.
Sağdaki LCD
6-) Kullanım Ömrü(Dayanıklılık):
LCD paneller kat ve kat daha uzun ömürlüdür ve problemsizdir arkadaşlar. Çünkü daha yaşlıdır ve teknoloji zirve noktasına daha yakındır daha tecrübelidir. LCD panel darbelere ve sıcaklığa karşı daha dayanıklıdır. Yanı Amoled panel, telefon telefon şarj olurken fazla ısındığında bile etkilemektedir.
Amoled paneldeki led diyodlar zamanla yaşlanır ve renk üretim kabiliyetini kaybederler. Halk arasında ekran yanmış derler. Amoled paneller kullandıkça ekranda gölgeler ve bulutlar meydana gelir, sararır, ekranda uzun süre açık duran yerlerdeki simgeler ekranda kalıcı olarak kalmaya başlar. Sararmasının nedeni mavi diyotlarının ömrü diğer renklere nazaran daha kısa olmasıdır. Amoled paneller geliştirilse bile kronik sorunları 2020 yılında bile devam etmektedir. Yani ekran ışığını uzun süre full açıkta kullanamazsınız birkaç ay sonra ekranınız aşağıdaki gibi olacaktır. Önerim otomatik mod.
Ekrandaki İkonları Fark Edebilirsiniz.
7-)Görüş açıları:
Arkadaşlar her 2 ekrandada görüş açıları oldukça geniştir. Ama Amoled panelde görüş açışı bir tık daha iyidir. Çünkü ekranda arada LCD deki gibi ekstradan bir renk filmi yoktur. LCD' ekranlarda renk üretimi için ekstradan bir kat daha vardır.
8-)Güç tüketimi(Karanlık mod):
Bu konu hakkında baya bir araştırma yaptım. Sizleri bilgilendirmekten mutluluk duyarım. Şimdi üsttede belirttiğim gibi siyah alanlarda Amoled beyaz alanlarda ise LCD daha düşük güç tüketimine sahip. Günlük standart bir kullanıcı iseniz Amoled paneller %5 - %6 daha az güç harcıyor. Ekran kapalı olduğunda ise hiç bir fark yok. Yani günde 10 saat ekran açık süresi alıyorsanız. Amoled panelde bu süre 30 dk daha fazla olacaktır. 30dk hayatta ne kadar önemli muamma her akşam sarja takıyorum ben yani. Ama şimdi yeni yeni Android 10 la beraber karanlık mod geldi yaygınlaştı. Bazı uygulamalar kendi karanlık modlarını önceden yapmıştı. Şu da bir gerçektir ki Amoled ekranlar karanlık modda normal moda nazaran %60 daha az elektirik tüketiyor. Bu sebeple güç tüketimin deki dk'ların önemli olduğu akıllı saatlerde, bileklikler de sık sık kullanılmaktadır.
9-) Keskinlik:
Keskinlik olarak LCD paneller daha öndedir arkadaşlar yani çektiğiniz fotoğraftaki uzaktaki ince ağaç dalları ekranda daha fark edilebilir olacaktır. Ortadaki ekstra renk filminin avantajı bu olsa gerek. Amoled de ise çözüm zumlamaktır.
10-) Parlaklık:
Amoled paneller daha yüksek nit değerlerine çıkabilmektedir. Ama unutulmamalıdır ki full parlaklık Amoled panelin bir numaralı düşmanıdır. LCD'ler daha düşük parlaklığa sahip. Çünkü LCD'de ortadaki renk filminde ışık filtrelenip gözümüze ulaşmaktadır. Ama günlük kullanımda güneş altında her iki ekranda iyi işler çıkarmaktadır. Her ikiside rahat rahat gözükmektedir.
11-) Renk üretim kabiliyeti:
Her iki ekranda %100 e yakın renk doğruluğu sunmaktadır. Ama renk üretim kabiliyeti Amoledlerde bir tık daha iyidir Çünkü renk diyod ledlerden direk üretilmektedir. Lcd deki gibi filtrenmemekte.
12-)Ekrandan parmak izi:
Arkadaşlar bu özellik sadece Amoled ekranlarda geçerlidir. Çünkü LCD ekranlarda parmak izini algılayan hücreleri yerleştirecek yer yoktur. Üretim teknoloji farklari yüzünden Amoled panelde led diyod arası boşluklara parmak izini okuyabilen hücreler rahatlıkla yerleştirilebilmektedir.
13-) Hangisi seçmeliyim:
Amoled paneller daha canlı geldikleri için insanın gözüne daha hoş gelmektedir. Ama pahalı oldukları için F/P telefonlarda göremiyoruz ve ömürleri daha kısa daha kolay bozulabildikleri için kullanıcılar için ekstra maliyet oluşturuyor.
Şimdi 2 seçenek var.
Arkadaş ben dikkatli kullanırım, ekranı gün sıcaklığında bırakmam, şarj olurken ısınmasını engellerim, şarjda oynamam, düşürmem, ekranı full parlaklıkta uzun süre kullanmam derseniz amoled ekran alın. Çünkü çok daha iyi renklere, daha iyi parlaklığa ve özellikle karanlık modda çok daha düşük güç tüketimine sahip. Amoled paneller kendilerini çok geliştirdiler ama 2020 de bile kronik sorunları halen devam etmekte.
Ha ben biraz sakarım, düşürebilirim, ekranı gözüm görmüyor açarım gece gündüz full parlaklıkta kullanırım sonuçta oraya neden koydular, aldım mı da başım ağrımasın kırılsa bile ucuza değiştiririm zaten aksam geldimmide telefonu takarım şarja diyorsanız LCD IPS alın aga. Ekranın daha keskin ve daha uzun ömürlü olması da cabası.
Ha zannetmeyin Amoled paneler kendi kendine bozuluyor. Sadece çok daha hızlı yıpranıyor , çok hassaslar ve çok daha fazla özen istiyorlar."S3 mini" molasız kullandığımız bir aile telefonu su an yeğenim kullanıyor ekranda lekeler olmasına rağmen çalışıyor.
Not: Hazırlamak için saatlerimi verdim izinsiz paylaşılırsa hakkımı helal etmiyorum.
Amoled
,
Detay
,
Ekran
,
Fark
,
Ips
,
LCD
,
Led
,
Panel
,
Rehber
,
Super
,
Teknoloji
,
vs